اړوند خبرونه:

کاپ غونډه کې له اقلیمي بدلون ځپلو هېوادونو سره د ۴۲۰ میلیون ډالرو مرستې ژمنه

د اقلیمي بدلون په اړه د م.م. “کاپ ۲۹” غونډه په ازاربایجان کې پیلېږي

دا راپور د هریرود سیند پر مسیر د اوبو د مدیریت د وروستیو بدلونونو اغېزې څېړي، په ځانګړې توګه په هرات ولایت کې د پاشدان بند د اوبو ډکولو پروسې پیل او د هغه مستقیمې اغېزې پر دوستۍ بند او د ایران د مشهد ښار د اوبو پر تأمین باندې. د دې راپور بنسټیز معلومات د سیمه‌ییزو خبري سرچینو، د اوبو د مدیریت د ادارو راپورونو او د متخصصینو پر تحلیلونو ولاړ دي.

په دې وروستیو کې، د افغانستان له لوري په هرات ولایت کې د پاشدان بند د اوبو اخیستنې پروسې په پیل سره، د هریرود سیند جریان چې د ایران او ترکمنستان پر پوله د دوستۍ بند یوه له اصلي سرچینو څخه ده، په بشپړه توګه درېدلی دی. دا اقدام د دوستۍ بند د اوبو زیرمې په بې‌ساري ډول کمې کړې او دغه بند یې د وچېدو له ګواښ سره مخ کړی دی. د دوستۍ بند د اوبو کچه دومره راټيټه شوې چې د “مړ حجم” (Dead Volume) په نوم بحراني حالت ته رسېدلې ده، چې له دې وروسته له بند څخه د اوبو ایستل تخنیکي پلوه ناشوني کیږي.

اغېزې او پایلې

د مشهد ښار د اوبو بحران: د دوستۍ بند د مشهد ښار د څښاک د اوبو یوه مهمه سرچینه ده. د هریرود سیند د اوبو د جریان په بندېدو سره، له دې بند څخه مشهد ته د اوبو ځانګړې شوې برخه په بشپړه توګه قطع شوې ده. دا وضعیت د خراسان رضوي ولایت په ځانګړې توګه د مشهد په څېر د یوه لوی او ګڼ‌نفوسه ښار لپاره د اوبو جدي بحران رامنځته کړی دی.

د دوستۍ بند د اوبو د زیرمو کمښت: د ورکړل شویو معلوماتو له مخې، د دوستۍ بند د اوبو اوسنۍ زیرمې د تېر کال په پرتله نیمایي ته راټيټې شوې دي. دا نه یوازې د څښاک پر اوبو، بلکې د کرنې او سیمه‌ییز ایکوسیستم لپاره هم یو جدي ګواښ دی.

سیمه‌ییزې اندېښنې: د اوبو د جریان دا ناڅاپي بدلون د سیمې د اوبو پر امنیت جدي منفي اغېزې ښندلې دي. د اوبو د سرچینو متخصصین خبرداری ورکوي چې که دا وضعیت دوام ومومي، په ختیځ ایران کې به د اوبو بحران نور هم ژور شي او دا به د دواړو هېوادونو ترمنځ د ډیپلوماټیکو اړیکو د ترینګلتیا لامل شي.

د بحران بنسټیز لاملونه

د پاشدان بند آبګیري: د دې بحران اصلي او مستقیم لامل په افغانستان کې د پاشدان بند د آبګیرۍ (اوبو ډکولو) پیل دی. د هریرود سیند مسیر د دې بند په لور اړول شوی، چې په پایله کې یې د ایران په لور د اوبو طبیعي جریان په بشپړه توګه بند شوی دی.

د اوبو پر سر د همغږۍ نشتوالی: داسې ښکاري چې د پولې دواړو غاړو ته د اوبو د مدیریت په برخه کې کافي همغږي او مخکینۍ خبرې اترې نه دي شوي، چې دا وضعیت یې رامنځته کړی دی.

د هریرود سیند د اوبو بندېدل او د دوستۍ بند وچېدل یو جدي وضعیت دی چې د میلیونونو خلکو ژوند او د سیمې چاپیریال له ګواښ سره مخ کوي. د دې بحران د حل لپاره لاندې اقدامات اړین دي:

سمدستي ډیپلوماټیکې خبرې اترې: د افغانستان او ایران ترمنځ باید د اوبو د حقونو او د سیند د طبیعي جریان د بیا پیلولو په اړه عاجلې ډیپلوماټیکې خبرې وشي.

د اوبو مدیریت ګډه کمیټه: د دواړو هېوادونو د متخصصینو په ګډون دې یوه تخنیکي کمیټه جوړه شي ترڅو د اوبو د عادلانه وېش او د دواړو بندونو (پاشدان او دوستۍ) د مدیریت لپاره یوه اوږدمهاله حل‌لاره ومومي.

د اوبو د مصرف مدیریت: د ایران په اړونده سیمو کې باید د اوبو د مصرف د کمولو او د اوبو له بدیلو سرچینو څخه د ګټې اخیستنې لپاره جدي تدابیر ونیول شي.

د دې راپور موخه د وضعیت د حساسیت روښانه کول او د یوې عاجلې او تلپاتې حل‌لارې د موندلو لپاره د اړوندو چارواکو د پام راجلبول دي.