د کتنې موخه او محوري ټکي

اړوند خبرونه:

امیر عبداللهیان امیر خان متقي ته ویلي: د هلمند سیند اوبو کې حقابه مو جدي غوښتنه ده

یو ایرانی پلاوی د هلمند د اوبو په تړاو خبرو لپاره کابل راځي

د طالبانو د حکومت سفیر مولوي فضل محمد حقاني په ایران کې د چابهار بندر له مشر دوکتور محمد سعید اربابي سره د اقتصادي همکاریو د پراختیا په هدف کتلي دي. په دې ناسته کې د څو مهمو موضوعاتو یادونه شوې:

د افغانستان او ایران ترمنځ د سوداګرۍ د پراختیا لارې.

په چابهار بندر کې د افغانستان د صنعت او سوداګرۍ وزارت د دفتر پرانیستل.

د ګډ بانک د تاسیس طرحه د مالي اسانتیاوو لپاره.

افغان سوداګرو ته د اوږدمهاله ویزو او ځمکو ورکول.

د چابهار – میلک د اوسپنې پټلۍ د بشپړولو پر بهیر خبرې.

دغه موارد د افغانستان د لویدیځو او جنوبي سوداګریزو لارو د فعالېدو لپاره د ستراتیژیک اهمیت وړ دي، په ځانګړي ډول ځکه چې افغانستان د پاکستان د بندري تاسیساتو پر بدیلونو پسې لټوي.

ستراتیژیک اهمیت

چابهار بندر یوازینی سمندري لار ده چې افغانستان ته د هند بحیري، منځنۍ آسیا او منځني ختیځ د بازارونو د نښلولو فرصت برابروي، پرته له دې چې د پاکستان له لارې تېر شي. د دې بندر نړیوال اهمیت څو اړخه لري:

دا بندر د هند او ایران ګډه پانګه ده او د “د نړيوال شمال-جنوب ترانزيټ دهلېز” برخه ده.

کابل ته دا فرصت ورکوي چې د منځنۍ آسیا د صادراتو او وارداتو لپاره د ټرانزیټ بدیل مسیر ولري.

له سیاسي اړخه، دا د طالبانو حکومت ته د اقتصادي مشروعیت د لټون یوه لاره ده، څو له ګاونډیو هېوادونو سره د همکارۍ عملي مثالونه وړاندې کړي.

د ایران دریځ او ګټه

ایران غواړي د منځنۍ آسیا او افغانستان د سوداګریزو اړیکو له لارې د خپلو بندرونو – په ځانګړې توګه د چابهار – ترافیک زیات کړي. د طالبانو حکومت سره د اقتصادي همکارۍ پراخول د تهران لپاره دوه ګټې لري:

د خپلو بندري عوایدو زیاتول او د بندر نړیوال اهمیت بېرته راژوندي کول.

د افغانستان له لارې سیمې ته د نفوذ پراخول، په ځانګړي ډول د هند او پاکستان تر منځ د متوازنې پالیسۍ د ساتلو له پلوه.

اقتصادي او سیمه‌ییزې اغېزې

که د چابهار-میلک د اوسپنې پټلۍ پروژه بشپړه شي، افغانستان به له جنوب څخه تر منځنۍ آسیا پورې د ترانزیټ اغېزمن بدیل ومومي. دا لاره کولای شي د افغان صادراتو لپاره د لوجستیکي مصارفو کچه راټیټه کړي، چې په بدله کې د سوداګرۍ حجم زیاتوي.

تر څنګ یې، د ګډ بانک جوړېدل د افغان او ایراني سوداګرو مالي بهیرونه اسانولای شي، خو دا موضوع د نړیوالو بندیزونو له کبله عملي چیلنجونه لري.

سیاسي او جیوپولیټيکي اړخونه

چابهار د سیمه‌ییز سیاست په معادله کې حساس ټکی دی. امریکا، هند، ایران او پاکستان ټول د دې پروژه په اړه خپل دریځونه لري. طالب حکومت هڅه کوي چې له دې لارې د ځان لپاره یو مستقل اقتصادي دریځ رامنځته کړي او له زواله وتلې صادراتي لارې بېرته فعاله کړي.

خو د دې پروژې کامیابي به تر ډېره پورې د ایران-هند اړیکو، د طالبانو د رژیم نړیوال انزوا، او د بندري پروژو د پانګه‌اچونې عملي ملاتړ پورې تړلې وي.

د چابهار له لارې د افغان-ایراني اقتصادي همکاریو دا نوې کتنه د دواړو هېوادونو لپاره د متقابلو اړتیاوو محصول ده. افغانستان غواړي د اقتصادي محدودیتونو په منځ کې بدیلې سوداګریزې لارې ومومي، او ایران د خپلو بندرونو د ظرفیت د زیاتولو لټه کوي.

خو که دا تړونونه له عملي ضمانتونو، پانګې او نړیوالې همغږۍ پرته پاتې شي، نو ښايي دا هڅې یوازې د دیپلوماتیکو اعلامیو په سطحه محدودې پاتې شي.