د افغانستان د ترياکو حاصلاتو کې ۲۰ سلنه کمښت خو مصنوعي مخدره مواد ډېر شوي
اړوند خبرونه:
د نشهيي توکو ډېرېدل؛ طالبان د تاجکستان ولسمشر څرګندونې ناسمې بولي
ایران له افغانستانه د صنعتي نشهيي توکو قاچاق ډېرېدلو اندېښمن کړی
د ملګرو ملتونو د نشهيي موادو او جرایمو دفتر (UNODC) په تازه راپور کې راغلي چې د افغانستان د ترياکو د کرکیلې ساحه سږکال ۲۰ سلنه راکمه شوې او دا مهال تر ډیره لږه ده، که له هغې اندازې سره یې پرتله کړو چې تر ۲۰۲۲ کال مخکې، کله چې طالبانو پر نشهيي بوټو بندیز ولګاوه، کرل کېده.
سږکال د ترياکو د کرلو ځمکه له ۱۲۸۰۰ هکتاره څخه ۱۰۲۰۰ هکتاره ته راټیټه شوې، حال دا چې تر بندیز مخکې دا شمېره ۲۳۲ زره هکتاره وه. د طالبانو حکومت چې په ۲۰۲۱ کال بېرته واک ته ورسېد، د ترياکو کر، پلور او تولید غیرقانوني اعلان کړ چې ورسره د افغانستان ډېری بزګران له دې اقتصادي تکې څخه بې برخې شول.
د ۲۰۱۳ کال وضعې په پرتله، هغه مهال افغانستان د نړۍ ۷۴ سلنه تریاک تولیدول، اوس دا صنعت ډېر کمزوری شوی او د تریاکو تولید د ایکو سیستم بل هېواد (میانمار) ته وړاندې شوی. د UNODC راپور کاږي چې د ۲۰۲۴ کال د تریاکو ټول تولید شاوخوا ۲۹۶ ټنه اټکل شوی، چې نه یوازې د عوایدو په کچه بزګران له نیمایي ډېر تاواني شوي (۴۸٪ کموالی – سږکال یې عواید ۱۳۴ میلیون ډالرو ته راښکته شوي)، بلکې سیمهییز اقتصاد ته هم زیان رسېدلی.
یاد راپور زیاتوي چې د وچکالۍ او باران د کمښت له وجې، له ۴۰ سلنه زیاته کرنیزه ځمکه شا ته پاتې شوې او ګڼو بزګرانو غنم او نور توکي کرلي، خو زیات یې حاصلات نه لري.
سره له دې چې تولید ټیټ شوی، خو د تریاکو نرخونه لا هم پنځه چنده لوړ دي؛ ځکه عرضه محدوده شوې، خو تقاضا لا شته.
د نشهيي توکو نړیوال راپورونه دا هم ښيي چې د افغانستان د تریاکو د کر ساحه شمال ختیځ ته بدله شوې؛ په تېره بدخشان ولایت کې، چیرې چې بزګران د طالبانو له فشار سره سره لا هم د تریاکو کر ته دوام ورکوي. په ۲۰۲۴ کال مې میاشت کې، د بزګرانو او طالب سرتېرو ترمنځ نښته وشوه چې څو کسان یې ووژل.
ملګري ملتونه او طالب چارواکي دواړه له نړیوالې ټولنې غواړي چې افغان بزګرو ته د بدیلو معیشتونو زمینه برابره کړي، خو لاهم بدیل اقتصاد یا موسمي مرستې کافي نه دي.
د راپور دویمه اندېښنه دا ده چې اوس انسجامي شبکې زیاتره مصنوعي نشهيي موادو ته مخه کوي، په ځانګړي ډول میتانفتامین (شیشه)، چې تولید یې اسانه، پېژندل یې ګران، او د اقلیم بدلون تاثیر پرې کم دی. یوازې په ۲۰۲۴ کال وروستیو کې، له افغانستان او ګاونډیو نه د مصنوعي نشهيي توکو ضبطات ۵۰ سلنه ډېر شوي دي.
د UNODC په وینا، “مصنوعي نشهيي مواد اوس د مجرمانو لپاره نوی اقتصادي ماډل ګرځېدلي؛ ځکه تولید یې اسانه، کشف یې مشکل، او د چاپېریالي اغیزو پر وړاندې یې مقاومت ډېر دی.” د تریاکو تولید ۲۰۱۷ کال کې نږدې ۹۹۰۰ ټنو ته رسېده، چې ارزښت یې له ۱.۴ میلیارد ډالرو اوښتی و او د هېواد د ناخالص کورني تولید (GDP) ۷ سلنه یې جوړوه.
ټاکل شوې چې د مصنوعي موادو پراختیا د نشهيي توکو سوداګرۍ بڼه، سیمهییزې ستونزې او د عوامو حالت لا پسې پیچلی کړي.
