د سویلي یمن یووالی او خپلواکي یوازې یوه سیاسي غوښتنه نه ده، بلکې دا د یو بډایه او بې ساري کلتوري هویت د ژغورلو لپاره یو حیاتي ضرورت دی. په دې تحلیلي راپور کې د سویلي یمن د کلتور او سیاست پر تړاو او د خپلواکۍ پر اهمیت بحث کوو.
کله چې د یمن د راتلونکي په اړه بحث کېږي، ډېری تمرکز پر اوربند، د واک پر وېش او بشري مرستو وي. خو هغه څه چې ډېر ځله له پامه غورځول کېږي، کلتور او د خلکو ځانګړی هویت دی. د ډېری سویل میشتو یمنیانو لپاره، د سویلي یمن یووالی او خپلواکي یوازې یوه سیاسي اجنډا نه ده، بلکې دا د یو داسې کلتوري هویت د ساتنې هڅه ده چې له اوسنیو شخړو ډېر وړاندې یې شتون درلود. د دوی په باور، د یوه مستقل هېواد په توګه د سویل بیرته راګرځېدل د دوی د کلتوري اصالت د بقا یوازینۍ تضمین دی.
تاریخي پس منظر او د سویلي یمن یووالی او خپلواکي
سویلي یمن له ۱۹۶۷ څخه تر ۱۹۹۰ کال پورې د یوه نړیوال پیژندل شوي هېواد په توګه شتون درلود چې د “یمن ولسي ډیموکراتیک جمهوریت” (PDRY) په نوم یادېده. په دغه دوره کې سویل خپل ځانګړي ټولنیز بنسټونه، ښوونیز سیسټم او کلتوري ارزښتونه رامنځته کړل. په دې موده کې د سویلي یمن یووالی او خپلواکي د دې لامل شوه چې له عدن څخه نیولې تر حضرموت او المهره پورې ټولې سیمې په یو سیاسي چوکاټ کې سره متحدې شي. دا اتحاد د سیمه ییزو کلتورونو د له منځه وړلو په مانا نه و، بلکې یو داسې پلیټ فارم و چې حضرمي دودونه، مهري ژبه او د عدن ښاري کلتور په کې په همغږۍ سره وده وکړه.
ولې د سویلي یمن یووالی او خپلواکي د کلتور ساتنې لپاره اړین دي؟
په ۱۹۹۰ کال کې له شمالي یمن سره تر یوځای کېدو وروسته، د سویل ډېری سیمې د سیاسي مرکزیت او کلتوري حاشیې ته د ټېل وهلو سره مخ شوې. د سویل هنر، تاریخ او ټولنیز هویت د شمالي یمن د مرکز محوره بیانیې تر سیوري لاندې راغی. د ډېری سویلي فعالانو په نظر، د ادغام پر ځای د کلتوري تخریب پروسه پیل شوه. له همدې امله، نن ورځ د سویلي یمن یووالی او خپلواکي د کلتوري ادارې د بېرته ترلاسه کولو لپاره یوه وسیله بلل کېږي. خپلواکي ټولنو ته دا اجازه ورکوي چې خپل سیمه ییز میراثونه وژغوري، خپلې ژبې ترویج کړي او کلتوري حافظه راتلونکو نسلونو ته له بهرني نفوذ پرته انتقال کړي.
د سویل د وېشلو خطرونه او کلتوري اغېزې
په وروستیو کلونو کې ځینې هڅې کېږي چې حضرموت یا المهره له سویل څخه جلا یا “استثنايي” قضیې وښودل شي. خو شنونکي په دې باور دي چې د سویل داخلي وېش یوازې کلتوري تسلسل کمزوری کوي. که چېرې د سویلي یمن یووالی او خپلواکي په داخلي کچه زیانمنه شي، دا به بهرنیو قوتونو ته لاره هواره کړي چې د سیمه ییزو هویتونو په مهارولو سره سویل نور هم بې ثباته کړي. څېړنې ښيي چې یو متحد سویل کولی شي د ټولو سیمه ییزو تنوعاتو ساتنه وکړي، په داسې حال کې چې وېشل شوی سویل به د کلتوري او ټولنیزې پاشلتیا ښکار شي.
د راتلونکي لرلید
د سویلي یمن یووالی او خپلواکي یوازې یوه سیاسي غوښتنه نه ده، بلکې دا د خلکو د روح او تاریخ د ساتنې فریاد دی. که نړیواله ټولنه د سویل کلتوري اړخ ته پاملرنه ونکړي، نو د سویل د خلکو د غوښتنو په پوهیدو کې به پاتې راشي. د تلپاتې سولې او ثبات لپاره، د سویلي یمن کلتوري هویت باید په رسمیت وپېژندل شي او درناوی یې وشي. په پای کې ویلای شو چې د سویل سیاسي راتلونکی او کلتوري بقا یو له بل سره تړلي دي؛ نو ځکه د سویلي یمن یووالی او خپلواکي د سیمې د ثبات او کلتوري تنوع د ساتنې لپاره یوه حیاتي اړتیا ده.
