د پاکستان اقتصاد له ستر ګواښ سره مخ؛ سوداګري او کاروبارونه د سقوط په حال کې
په دې راپور کې د پاکستان اقتصاد اوسنی بحراني وضعیت څیړل شوی دی. د لارو تړل کیدل، د پورونو زیاتوالی او د پوځي سیاستونو اغیزې هغه لاملونه دي چې پاکستانی سوداګر او عام ولس یې اندېښمن کړي دي.
په وروستیو میاشتو کې د پاکستان اقتصاد له یوې داسې بې سارې ځوړتیا سره مخ دی چې نه یوازې د دغه هیواد عام ولس، بلکې لوی او کوچني سوداګر یې هم د خپلې راتلونکې په اړه سخت اندېښمن کړي دي. د تازه راپورونو له مخې، د افغانستان او پاکستان ترمنځ د سوداګریزو لارو پرله پسې تړل کیدل او سیاسي کړکیچونه هغه اصلي لاملونه دي چې د پاکستان پر سوداګریز سکتور یې مرګوني ګوزارونه کړي دي.
د پاکستان اقتصاد او د سوداګریزو لارو د تړل کېدو ناوړه پایلې
د افغانستان د سرپرست حکومت د بهرنیو چارو وزارت د اقتصادي اړیکو رئیس، شفیع اعظم په خپلو وروستیو څرګندونو کې د پاکستان د اوسني وضعیت انځور روښانه کړی دی. د نوموړي په وینا، د لارو د تړل کیدو له امله په پاکستان کې کوچني کاروبارونه په بشپړه توګه له منځه تلو په حال کې دي، منځني کاروبارونه مات شوي او د لویو پانګوالو ملا هم د ماتیدو په حال کې ده.
د پاکستان اقتصاد چې تر ډیره په صادراتو او له ګاونډیو هیوادونو سره په سوداګرۍ ولاړ دی، د افغانستان د لارې بندیدو له امله سخت زیان لیدلی دی. پاکستاني سوداګرو نه یوازې په افغانستان کې خپل مارکیټ له لاسه ورکړی، بلکې د منځنۍ اسیا هیوادونو ته د توکو د لیږد لاره هم پرې تړل شوې ده. سوداګر شکایت کوي چې په سرحدونو کې د مالونو بند پاتې کیدل دوی ته هره ورځ ملیونونه کلدارې زیان اړوي، چې ورسره د پاکستان په داخل کې بېکاري او انفلاسیون (قیمتي) نور هم زور اخیستی دی.
ولې د پاکستان اقتصاد د افغانستان په پرتله ډیر زیانمن شوی؟
یوه مهمه پوښتنه دا ده چې د لارو په بندیدو کې کوم لوری ډیر زیان ویني؟ د طالبانو چارواکي ادعا کوي چې په دې معادله کې د افغانستان زیان د پاکستان په پرتله په مراتبو کم دی. شفیع اعظم استدلال کوي چې افغانستان اوس د وارداتو پر ځای کورني تولید ته مخه کړې ده. د هغه په خبره، افغانستان د خپلو پراخو طبیعي سرچینو، لوی نفوس او تامین شوي امنیت له برکته د پرمختګ په لور روان دی او وړاندوینه کوي چې اسیا به په راتلونکي کې په اروپا بدله شي.
خو برعکس، د پاکستان اقتصاد چې یو مصرفي اقتصاد دی او په بهرنیو پورونو چلېږي، د صادراتي لارو په بندیدو سره د ساه اخیستلو توان له لاسه ورکوي. کله چې د پاکستان تولیدات (لکه سبزیجات، میوې، سمنټ او درمل) افغانستان او منځنۍ اسیا ته نشي تللی، نو فابریکې خپل تولیدات کموي، چې پایله یې د کارګرانو ایستل او د فابریکو تړل کیدل دي.
د پاکستان اقتصاد؛ د پورونو بوج او د پوځ ناسم سیاستونه
د د پاکستان اقتصاد بله لویه ستونزه د بهرنیو او کورنیو پورونو دروند پیټی دی. اقتصادي کارپوهان د یو وحشتناک حقیقت پرده پورته کوي؛ د احصایو له مخې، دا مهال په پاکستان کې هر وګړی، له نوي زیږیدلي ماشوم نیولې تر سپین ږیري پورې، څه باندې ۳۰۰ زره کلدارې پوروړی دی. دا پورونه د دولت د ناکامو اقتصادي پالیسیو او فساد پایله ده.
کارپوهان او شنونکي په دې باور دي چې د پاکستان د پوځ او استخباراتو “ناسم او لاسوهونکي سیاستونه” د دې اقتصادي ناورین اصلي عوامل دي. د دوی په وینا، پر ځای د دې چې پاکستان له خپلو ګاونډیو لکه افغانستان سره پر سوداګریزو او ډیپلوماټیکو اړیکو تمرکز وکړي، پر امنیتي او فشار راوړونکو سیاستونو یې تکیه کړې ده. دې پالیسۍ نه یوازې سیمه ییز امنیت ګواښلی، بلکې د پاکستان اقتصاد یې هم د سقوط کندې ته ټیل وهلی دی.
د اوسنیو شواهدو او د کارپوهانو د نظرونو پر بنسټ، ویلای شو چې که پاکستان خپل سیاستونه بدل نه کړي او له ګاونډیو هیوادونو سره د سوداګرۍ لارې خلاصې نه کړي، نو د اقتصادي سقوط مخه نیول به ناشوني وي. په داسې حال کې چې افغانستان د ځان بسیاینې په لور ګامونه اخلي، پاکستان د خپلو ناسمو ستراتیژیو په لومه کې بند پاتې دی، چې قرباني یې عام ولس او سوداګر ورکوي.
