که غواړئ په انګلیسي یا بله ژبه سم پوه شئ، نو باید د ګرامر ډولونه وپېژنئ. په دې راپور کې د ګرامر قوانین، جوړښت، عامې تېروتنې او د زده کړې اغېزمنې لارې چارې په تفصیل سره لوستلی شئ.
ګرامر هغه سیستم دی چې یوه ژبه پرې منظمه کیږي. دا د هغو قوانینو ټولګه ده چې موږ ته راښيي چې څنګه کلمې سره یوځای کړو ترڅو مانا لرونکې جملې جوړې کړو. ګرامر یوازې د “سم” یا “ناسم” خبره نه ده، بلکې دا د دې ډاډ ترلاسه کولو لپاره ده چې زموږ پیغام په روښانه او اغېزمنه توګه نورو ته ورسیږي.
د ګرامر ډولونه او د هغوی اهمیت
کله چې موږ د ژبپوهنې خبره کوو، د ګرامر ډولونه په بیلابیلو برخو ویشل کیږي ترڅو د ژبې ژور جوړښت درک کړو. ګرامر په عمومي توګه په دوه لویو برخو ویشل کیږي: دودیز ګرامر (Traditional) او تیوریکي ګرامر (Theoretical). خو د پوهېدو لپاره یې لاندې ډولونه خورا مهم دي:
۱. تشیحي ګرامر (Descriptive Grammar):د ګرامر ډولونه
دا ډول ګرامر د ژبې هغه جوړښت څېړي لکه څنګه چې په طبیعي ډول د ویونکو او لیکوالانو لخوا کارول کیږي. دلته سخت قوانین نشته، بلکې تمرکز په دې دی چې خلک په ورځني ژوند کې ژبه څنګه کاروي.
۲. تجویزي یا دستوري ګرامر (Prescriptive Grammar):
دا هغه ګرامر دی چې موږ یې په ښوونځیو کې زده کوو. دا موږ ته د “سم” او “ناسم” لارښوونه کوي او په معیاري قوانینو ټینګار کوي.
۳. مقایسوي ګرامر (Comparative Grammar):
دا د ژبپوهنې یوه څانګه ده چې د مختلفو ژبو ګرامري جوړښتونه سره پرتله کوي او تحلیلوي.
۴. تولیدي ګرامر (Generative Grammar):
دا نظریه هڅه کوي هغه قوانین وپېژني چې یو اصلي اوسیدونکی (Native Speaker) یې په ذهني توګه د ژبې د تولید لپاره کاروي.
د ګرامر ډولونه او اړوند نظريات
د ژبې د لا ښه پوهېدو لپاره، پوهانو د ګرامر ډولونه د مختلفو نظریاتو له مخې هم تشریح کړي دي. په دې کې لاندې نظريات شامل دي:
ساختاري (Structural): د جملو، غږونو (Phonology) او ماناګانو اړیکې څېړي.
کاري (Functional): د ژبې جوړښت د پیغام د موخې او اړیکو له مخې تحلیلوي.
ذهني ګرامر (Mental Grammar): دا د نام چومسکي (Noam Chomsky) نظریه ده چې وايي انسانان په فطري توګه د ګرامر یو ذهني وړتیا لري.
د ګرامر پنځه مهم عناصر
د انګلیسي ګرامر (او د ډېرو نورو ژبو) پر پنځو اصلي ستنو ولاړ دی:
د کلمو ترتیب (Word Order): په انګلیسي کې معمولاً ترتیب داسې دی: فاعل + فعل + مفعول (Subject-Verb-Object).
لیک نښې (Punctuation): لکه کامه، ټکي او سوالیې نښې چې د جملې په لوستلو او مانا کې مرسته کوي.
زمانې (Tense and Aspect): دا معلوموي چې یو کار په تېر، اوس یا راتلونکي کې شوی دی.
تعینوونکي (Determiners): لکه (a, an, the) چې د اسم (Noun) حالت مشخصوي.
نښلوونکي (Connectors): هغه کلمې چې جملې یا فقری سره نښلوي، لکه (and, but, because).
مورفولوژي (Morphology) او نحو (Syntax) څه شی دی؟
مورفولوژي (Morphology): دا د کلمو د جوړښت مطالعه ده. دا ګوري چې یوه کلمه څنګه له کوچنیو برخو (Morphemes) څخه جوړه شوې ده. مثلاً د “Runner” په کلمه کې “Run” فعل دی او “er” روستاړی دی چې ترې اسم جوړوي.
نحو (Syntax): دا د جملې په کچه ګرامر دی. دا هغه قوانین دي چې ټاکي کلمې څنګه په یوه جمله کې ترتیب شي ترڅو سمه مانا ورکړي.
د ګرامر عامې تېروتنې
حتی هغه کسان چې ژبه یې مورنۍ وي، ځینې وختونه تېروتنې کوي. دلته ځینې عامې تېروتنې دي:
د (Homophones) غلط کارول: لکه د “Their” (د دوی)، “There” (هلته) او “They’re” (دوی دي) ترمنځ توپیر نه کول.
د اپوسټروفي غلط کارول: د جمع (Plural) او ملکیت (Possession) ترمنځ ګډوډي.
د فاعل او فعل نه مطابقت: مثلاً د واحد فاعل سره د جمع فعل کارول.
د ګرامر د زده کړې اغېزمنې لارې
د ګرامر زده کړه یوازې د قوانینو حفظ کول نه دي؛ بلکې دا یو عملي مهارت دی.
مطالعه وکړئ: د مختلفو کتابونو او مقالو لوستل تاسو ته د جملو جوړښت په عملي توګه درښيي.
لیکل وکړئ: هره ورځ یو څه ولیکئ او بیا یې د اصلاح لپاره وګورئ.
واورئ: د انګلیسي پواډکاسټونو او فلمونو له لارې د سم تلفظ او ګرامر کارول زده کړئ.
آنلاین وسیلې وکاروئ: د ګرامر چک کولو پروګرامونه ستاسو د تېروتنو په موندلو کې مرسته کوي.
ګرامر د یوې ژبې د ملا تیر دی. د دې لپاره چې خپل پیغام په روښانه، باوري او اغېزمنه توګه نورو ته ورسوئ، اړینه ده چې د ګرامر ډولونه او د هغې اساسي قوانین وپېژنئ او په ورځني ژوند کې یې تمرین کړئ.
