د وروستیو سرحدی نښتو وروسته، بیجینګ غبرګون وښود. له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه دا ده چې دواړه هیوادونه د تاوتریخوالي پر ځای د خبرو لاره غوره کړي او د سیمې ثبات وساتي. بشپړ جزیات دلته ولولئ.
د چین حکومت د سه شنبې په ورځ د خپلو دوو ګاونډیو هیوادونو، پاکستان او افغانستان ترمنځ د وروستیو وسله والو نښتو او زیاتیدونکي کړکېچ په اړه خپله ژوره اندیښنه څرګنده کړه. د چین د بهرنیو چارو وزارت په یوه رسمي کنفرانس کې له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه روښانه کړه او له دواړو لوریو یې وغوښتل چې د وسله وال تقابل پر ځای دې د خبرو اترو میز ته راشي.
دا څرګندونې وروسته له هغه کیږي چې د تیرې اونۍ په پای کې د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د طالبانو د ځواکونو او پاکستاني پوځیانو ترمنځ سختې نښتې وشوې. په دغو نښتو کې د اوښتو زیانونو په اړه راپورونه وایي چې په افغانستان کې لږ تر لږه پنځه تنه وژل شوي، خو پاکستاني لوري تر اوسه د خپلې مرګ ژوبلې په اړه رسمي معلومات نه دي شریک کړي. دغه وضعیت په سیمه کې د بې ثباتۍ ویره زیاته کړې ده.
له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه او د سیمه ییز ثبات اهمیت
په بیجینګ کې د خبریالانو پر وړاندې د خبرو پر مهال، د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند، “ګو جایکون” ټینګار وکړ چې تاوتریخوالی د هیڅ لوري په ګټه نه دی. هغه وویل: “پاکستان او افغانستان د چین دودیز او دوست ګاونډیان دي. دواړه هېوادونه هم اوس او به تل د یو بل ګاونډیان وي.” د ویاند په خبره، جغرافیه نشي بدلیدلی، نو غوره ده چې د ستونزو حل د ټوپک په شپیلۍ کې نه، بلکې په ډیپلوماټیکو خبرو کې ولټول شي.
له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه په داسې حال کې مطرح کیږي چې بیجینګ په سیمه کې سترې اقتصادي ګټې لري. چین د “یو کمربند او یوې لارې” (BRI) سترې پروژې او د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز (CPEC) له لارې غواړي خپله سوداګري پراخه کړي. امنیتي کارپوهان باور لري چې د کابل او اسلام اباد ترمنځ هر ډول پوځي شخړه په مستقیم ډول د چین پر اقتصادي پروژو منفي اغیز کوي. ګو جایکون په خپلو خبرو کې زیاته کړه چې بیجینګ له دواړو هیوادونو غواړي چې خپل اختلافات او شخړې د خبرو او سلا مشورو له لارې حل کړي، ترینګلتیاوې راکمې کړي او د سیمې د سولې او ثبات ګډ ساتنه وکړي.
له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه او ټینګار
د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند دا هم وویل چې هیواد یې چمتو دی له نړیوالې ټولنې سره په ګډه د پاکستان او افغانستان د اړیکو د ښه کیدو لپاره رغنده رول ولوبوي. دا لومړی ځل نه دی چې له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه د سولې او زغم په ټکو کې را څرګندیږي؛ تر دې وړاندې هم بیجینګ هڅه کړې چې د درې اړخیزو غونډو له لارې د کابل او اسلام اباد ترمنځ د باور فضا رامنځته کړي.
د شنونکو په اند، د پاکستان او افغانستان ترمنځ وروستۍ نښتې پر هغو تورونو راڅرخیږي چې اسلام اباد یې پر کابل لګوي، ګواکې د پاکستان وسله وال مخالفین (TTP) په افغانستان کې پټنځایونه لري، هغه ادعا چې د کابل سرپرست حکومت یې په کلکه ردوي. په ورته وخت کې افغان لوری پاکستان تورنوي چې په سرحدي سیمو کې یې بې لاملې سرغړونې کړي او پر ملکي وګړو ډزې کوي. په داسې یو پیچلي وضعیت کې، له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه د یو بې طرفه او ځواکمن ګاونډي په توګه خورا مهمه ګڼل کیږي.
چین ویره لري چې که په سیمه کې امنیتي وضعیت خراب شي، نو دا به نه یوازې د دوی اقتصادي پانګونې له ګواښ سره مخ کړي، بلکې کیدای شي د ایغور وسله والو او نورو ډلو فعالیتونو ته هم زمینه برابره کړي. له همدې امله، چین په پرله پسې ډول هڅه کوي چې د کابل او اسلام اباد ترمنځ د یو منځګړي رول ولوبوي.
په پای کې، د چین د بهرنیو چارو وزارت هیله څرګنده کړه چې دواړه لوري به د ګاونډیتوب اصول مراعات کړي او د شخړو د حل لپاره به سوله ییز میکانیزمونه وکاروي. اوس به وکتل شي چې د اسلام اباد او کابل چارواکي له افغانستان او پاکستان د چین غوښتنه ته څومره جدي پاملرنه کوي او ایا دا غوښتنه به په سیمه کې د اوسني کړکېچ د کمیدو لامل شي او که نه.
