لاړ. دا سفر په داسې حال کې ترسره کیږي چې د افغانستان د سوداګریزو اړیکو پراختیا او سیمه ایز نښلول د پام وړ ګرځېدلي دي. دا سفر نه یوازې د افغانستان او هند ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو د پیاوړتیا څرګندونه کوي، بلکې د سیمې په جیوپولیټیک او اقتصادي ډګر کې یې د پاکستان لپاره ځینې اندېښنې هم راپورته کړې دي. په دې راپور کې به د دې سفر احتمالي اغیزې، د افغانستان لپاره یې ګټې، او د پاکستان اندېښنې په تحلیلي ډول وڅېړو.
د سفر موخې او احتمالي ګټې:
د صنعت او سوداګرۍ وزارت ویاندویانو او نورو باوري سرچینو په وینا، د عزیزي صاحب د سفر اصلي موخه د افغانستان او هند ترمنځ د سوداګریزو اړیکو پراختیا، د صادراتو او وارداتو زیاتوالی، او د پانګونې فرصتونو لټول دي. هند د افغانستان لپاره یو ستر سوداګریز شریک او د توکو د انتقال لپاره یوه مهمه لار ده.
افغانستان ته ګټې:
۱. اقتصادي وده: د هند بازار ته لاسرسی به د افغانستان صادراتو ته وده ورکړي، په ځانګړي توګه د وچو میوو، طبي بوټو، او معدنیاتو په برخه کې. دا به د افغانستان اقتصاد ته د پام وړ وده ورکړي.
۲. پانګونه: هند کولی شي په افغانستان کې په بېلابېلو سکتورونو لکه کانونو، کرنې، او زیربناوو کې پانګونه وکړي، چې دا به د دندو رامنځته کولو او د هیواد په بیارغونه کې مرسته وکړي.
۳. سیمه ایز نښلول: د چابهار بندر له لارې هند سره سوداګریزې اړیکې د پاکستان له لارې پر تګ راتګ د افغانستان اتکا کموي او په سیمه ایزه کچه یې د نښلولو یو بدیل او باوري میکانیزم رامنځته کوي.
۴. تخنیکي مرسته: هند د تخنیکي پوهې او مهارتونو په برخه کې پرمختګ کړی، او کولی شي په بېلابېلو سکتورونو کې افغانستان سره تخنیکي مرسته وکړي، چې دا به د ظرفیتونو په لوړولو کې ګټور وي.
د پاکستان اندېښنې:
د افغانستان او هند ترمنځ د سوداګریزو اړیکو پیاوړتیا د پاکستان لپاره څو ستراتیژیکې او اقتصادي اندېښنې لري:
۱. اقتصادي زیان: پاکستان تر اوسه پورې د افغانستان لپاره د سوداګریزې لارې په توګه مهم رول لوبولی دی. د چابهار بندر له لارې د هند او افغانستان ترمنځ د سوداګرۍ زیاتوالی به د پاکستان د ټرانزیټي عایداتو او اقتصادي ګټو ته زیان ورسوي.
۲. سیمه ایز نفوذ کمیدل: پاکستان تل هڅه کړې چې په افغانستان کې خپل ستراتیژیک نفوذ وساتي. د هند سره د افغانستان نږدېوالی او اقتصادي همکاري ممکن د پاکستان سیمه ایز نفوذ کم کړي، چې دا د پاکستان د بهرنۍ پالیسۍ لپاره د منلو وړ نه ده.
۳. سیاسي اغیزې: د طالبانو حکومت د رسمیت پېژندنې په اړه له نړیوالو فشارونو سره مخ دی. د هند لخوا د طالبانو له وزیر سره رسمي ناسته که څه هم د دوی د رسمیت پېژندنې معنی نه لري، خو په سیمه ایزه کچه د طالبانو حکومت ته یو ډول اعتبار ورکوي، چې دا د پاکستان لپاره خوشاینوونکې نه ده.
۴. چابهار او ګوادر رقابت: پاکستان د چین په مرسته د ګوادر بندر په پراختیا کار کوي، چې موخه یې د سیمه ایزې سوداګرۍ او ټرانزیټ لپاره د یوې مهمې لارې په توګه کارول دي. د چابهار بندر له لارې د افغانستان او هند ترمنځ سوداګري به د ګوادر بندر سره سیالي رامنځته کړي او ممکن د دې پروژې اهمیت کم کړي.
د ایران رول:
د صنعت او سوداګرۍ وزیر څو ورځې وړاندې ایران ته هم سفر کړی و او هلته یې له ایراني چارواکو سره د سوداګریزو او ټرانزیټي اړیکو په پراختیا خبرې کړې وې. دا په ډاګه کوي چې افغانستان هڅه کوي له پاکستان څخه بهر د سوداګریزو بدیل لارو په لټه کې شي. د ایران سیستان او بلوچستان ولایت ته سفر او د ایراني سوداګرو لخوا د افغانستان په کانونو کې د پانګونې لیوالتیا ښودل د دې موضوع نور ثبوت دی. ایران د چابهار بندر له لارې هند او افغانستان ته د سوداګریزو او ټرانزیټي لارو په چمتو کولو کې کلیدي رول لوبولی شي. دا درې اړخیزه همکاري (افغانستان، هند، ایران) کولی شي د پاکستان لپاره نورې اندېښنې رامنځته کړي.
هند ته د افغانستان د صنعت او سوداګرۍ وزیر سفر د افغانستان لپاره د اقتصادي ودې او سیمه ایز نښلولو په برخه کې ډیرې هیلې رامنځته کوي. دا سفر نه یوازې د افغانستان د صادراتو او وارداتو پراختیا ته لاره هواروي، بلکې د پاکستان د سوداګریزو او ستراتیژیکو ګټو لپاره هم یو نوی ننګونه رامنځته کوي. د دې سفر پایلې به په راتلونکي کې د سیمې په جیوپولیټیک او اقتصادي منظره کې د پام وړ بدلونونه راولي. د افغانستان هڅې چې د پاکستان څخه بهر بدیلې سوداګریزې لارې ومومي، په سیمه کې نوي اتحادونه او رقابتونه رامنځته کوي چې د اوږدمهاله اغیزو درلودونکي به وي.
