په دې راپور کې د افغانستان او پاکستان ترمنځ د پولو د بندېدو له امله د رامنځته شویو مالي زیانونو او د حل لارو په اړه د د پاکستاني سوداګرو غوښتنه په تفصیل سره ولولئ. سوداګرو له حکومت څخه د ټرانزیټي بارونو لپاره د یو ځل تګ اجازه غوښتې ده.
د پاکستان د سوداګرۍ وزارت تمه لري چې حکومت ته سپارښتنه وکړي چې د افغانستان له لارې د ترانزیټ سوداګرۍ تر چتر لاندې، د سوداګریزو ټرانزیټي کارګو لپاره د یو ځل تګ راتګ اجازه ورکړل شي. پاکستاني رسنیو نن راپور ورکړی چې دا غوښتنه په داسې حال کې کېږي چې د دوو هیوادونو ترمنځ له اوږدې مودې راهیسي د لارو د بندېدو له امله سوداګر او ترانسپورټران له درنو مالي زیانونو سره مخامخ دي.
دا موضوع د چمن له ذیدخله اړخونو سره د سوداګرۍ د فدرالي وزیر جام کمال خان په غونډه کې مطرح شوه، چېرته چې د وضعیت د سمون لپاره د پاکستاني سوداګرو غوښتنه په جدي توګه وڅېړل شوه.
د پاکستاني سوداګرو غوښتنه او د ټرانزیټي سوداګرۍ ننګونې
د غونډې پر مهال وزیر ته ویل شوي چې د پولې له تړل کېدو وروسته، هغه ټول ټرانزیټي بارونه چې د پاکستان له بندرونو څخه افغانستان او د مرکزي اسیا هېوادونو لکه ازبکستان او تاجکستان ته بار شوي وو، بېرته ښکته کړل شول. د افغانستان او پاکستان ترمنځ د لارو بندښت دوهاړخیزه سوداګرۍ او کارموندنې ته سخت زیان اړولی دی. د پاکستاني سوداګرو غوښتنه دا ده چې لږترلږه د هغو ۶۰۰ لاریو لپاره لاره پرانیستل شي چې اوسمهال په تورخم او چمن کې بندې پاتې دي.
که څه هم د سوداګرۍ وزارت ځینو نورو لارو ته اجازه ورکړې، خو د چمن سوداګرو د مرستیال صدراعظم اسحاق ډار هغو څرګندونو ته په اشارې چې د بشري مرستو لپاره یې د پولو پرانیستلو یادونه کړې وه، یو ځل بیا خپله غوښتنه تکرار کړه. د دوی په وینا، د هېواد د خدماتو سکتور د بشپړ سقوط په درشل کې دی او د دې وضعیت یوازینۍ حللاره د یو ځل تګ راتګ لپاره د پاکستاني سوداګرو غوښتنه منل دي.
د پاکستاني سوداګرو غوښتنه؛ مالي زیانونه او د خدماتو سکتور احتمالي سقوط
د راپورونو له مخې، شاوخوا ۱۰ زره کانتینرونه د پولې د تړل کېدو له امله بند پاتې دي. د هر کانتینر د ورځې اوسط بندښت لګښت ۷۰ امریکایي ډالره دی، چې ټولیز ورځنی زیان نژدې ۷۰۰ زره ډالرو ته رسېږي. دا هغه مالي فشار دی چې د خدماتو سکتور نغدي توان یې ختم کړی او همدا لامل دی چې د پاکستاني سوداګرو غوښتنه اوس په یوې ملي اړتیا بدله شوې ده.
سربېره پر دې، لاندې ارقام د زیان کچه لا روښانه کوي:
شاوخوا ۶۰۰ باروړونکې لارۍ نژدې دوه میاشتې بېکاره پاتې دي.
د لاریو ورځنی زیان ۶ میلیونه روپۍ او ټولیز زیان ۳۳۰ میلیون روپۍ اټکل شوی.
د بندرونو ډیمرج او ترمینل فیسونه ۱.۸ میلیاردو روپیو ته رسېدلي دي.
د آل پاکستان ګمرکي بانډډ کیریرانو اتحادیې هم په ټینګار سره ویلي چې د کانتینرونو امنیتي زیرمې، چې شاوخوا ۲ میلیارده روپۍ کېږي، بندې پاتې دي. دوی زیاتوي چې که د پاکستاني سوداګرو غوښتنه ونه منل شي او دا لګښتونه معاف نه شي، ګټه به یې یوازې څو مليتي ترمینل چلوونکو ته ورسېږي او ځايي سوداګر به له منځه لاړ شي.
وړاندیز شوي حللارې:
د چمن ذیدخله اړخونو غوښتنه کړې چې:
۱. ټول بند پاتې ټرانزیټي بارونه دې سمدستي له پولې واړول شي.
۲. که لومړی شرط ممکن نه وي، بار شوي کانتینرونه دې ګمرکي انګړ ته ولېږدول شي او لارۍ دې خوشې شي.
۳. یا دې هم حکومت د یو ځل لپاره د ټولو اغېزمنو بارونو د بیا صادرولو (Re-export) اجازه ورکړي.
د سوداګرۍ وزیر جام کمال خان ډاډ ورکړی چې د هغوی اندېښنې به له اړوندو ملي ادارو سره شریکې کړي. نوموړي وویل چې د د پاکستاني سوداګرو غوښتنه به په مناسبو دوهاړخیزو فورمونو کې راپورته کړي، څو داسې حللاره وموندل شي چې هم امنیتي اړتیاوې پوره کړي او هم د قانوني سوداګرۍ مخه ونه نیسي.
