ویروس

دکویډ۱۹تازه حال د کرونا دویمې څپې د راتګ له امله د نړۍ یو شمېر مملکتونو د بیا ځلې کرنطین پر لور تلوو خبره کړې هغوی ویلي د کرونا د دویمې خطرناکې څپې د مخنیوي لپاره د بیا ځل قرنطین کولو خبره کړې

د ژمٍي په راتګ سره په نړیواله کچه د کویډ۱۹ناروغي مثبتې پیښي یو ځل بیا زیاتي شوې چې ورسره هممهاله اندېښنې هم زیاتې سوې راپورونه وايي چې  په اروپايي هېوادونو کې د کرونا د مثبتو پیښو شمېر ۴۰ ٪ سلنه ډېرې شوي.د تازه مالوماتو له مخې په ټوله نړۍ کې تر دې مهاله ۴۶،۵۳۹،۲۳۴ میلیونه کسان تراوسه د کرونا په ناروغۍ اخته سوي او تر اوسه ۱،۲۰۲،۴۰۸ کسانو د کرونا ناروغۍ له امله خپل ژوند له لاسه ورکړی همدارنګه د دې ناروغۍ څخه ۳۳،۵۸۹،۵۷۵ کسان تر اوسه روغ شوي او لا هم نور په روغېدودي.

متحده ایالات د هغه مملکتونودی د کتار سر کې ده چې په کرونا پکښي د ککړو کسانو شمېر خورا لوړ دی مالومات وايي چې تراوسه د رسمي شمېرو له مخې په دې هېواد کې د څه کم لس میلیونه په شاوخوا کې انسانان په دې هېواد کې په کرونا مبتلا سوي چې له دې جملې څخه ۲ لکه ۳۶ زره کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی او ډېر نور زیانونه ېې هم ورته ورسول.

د کوېډ۱۹ ناروغی د دویمې  څپې په راتګ سره افغانستان کې د دې ناروغۍ د مثبتو پیښو شمېر هم زیات شوی افغاني روغتیا پالان وايي کچیري عام خلک د کرونا په هکله روغتیايي او احطیاتي تدابیر ونه نیسي او دې برخه کې بې پروايي وکړي نو لیري نه ده چې د کرونا دویمه څپه به هم زیاته خطرناکه وي دوی له خلکو غواړي چې روغتیايي سپارښتنې په سمه توګه په پام کې ونیسي او د کرونا ناروغي په برخه کې پوره احطیات وکړ

اوس ټولو عامو وګړو ته پکار دي چې د کرونا ویروس لپاره هغه تدابیروکړي کوم چې د دغه ناروغی مخنیوي لپاره اړین وي لکه عام وګړي باید د ډېر تګ راتګ نه ډډه وکړي که څوک ضرورت لپاره بازار ته زي نو باید خپلو منځو کې فاصله وساتي. او د بیرون راوتلو په وخت کې دې ماسک نه استفاده وکړي

کرونا لا هم په نړۍ کې شتون لري. ښايي دغه ناروغي په ټوله نرۍ کې د تل لپاره پاتې شي. او بيخي ورکه نشي په نړۍ کي د کرونا ویروس یا کوایډ ۱۹ تنفسي ناروغۍ د تائيد سوو مثبتو پېښو شمېر تر ۴،۶ میلیونو واوښتئ.ښايي دغه ناروغي پيک ته ورسيږي.نړۍ لاهم دغې ناروغۍ سره مبارزه کوي. اوسمهال د نړۍ په کچه لومړۍ امریکا او بیا روسیه تر ټولو نه زیات مثبت پېښې ارونکۍ هیواد دۍ.

نن ورځ د نړۍ نېږدې په ۱۸۸ هېوادونو کې په کرونا ويروس يا کوېډ-۱۹ د ککړو کسانو شمېر څلور مېلېونه، اته لکه، ۱۲۸۲ کسان ته ورسېد او تر اوسه ټوله نړۍ کې ۳۱۸۴۸۱ کسان دغه ويروس وژلي دي. يو مېلېون او اووه لکه کسان نړۍ کې له درملنې وروسته جوړ شوي دي. 

د تلفاتو لوړې شمېر د امريکا په متحدو ايالتو کې  دي، چې يو نيم مېلېون کسان پر ککړ او له ۹۰ زره ډېر يې مړه کړي دي. نېږدې درې لکه خلک په امريکا متحدو ايالتو کې درملنه شوي دي. افغانستان کې په کرونا ويروس د ککړو کسانو شمېر ۷۰۷۲ ته رسېدلی دی او تر اوسه ۱۷۲ کسان د دغه مرګوني ويروس له امله مړه شوي دي.

 افغانستان کې د کرونا ویروس حالات:

ټول هیواد کي د ویروس څخه د روغ شووکسانو شمېر ۷۸۴ ته پورته سو او ۱۶۹ تنه بیا ځیني مړه شوي دي. د هیواد په پلازمېنه کابل کي د ویروس مثبتي پېښي ۱۹۰۴ ته پورته سوې، چي لدې جملې یې ۲۶۱ تنه روغ سوي او ۲۵ تنه مړه دي. د کابل د روغتیا مشر خوشحال نبي زاده وايي چي د ډېر رش له امله موږ نسو کولای چي ناروغانو ته پر وخت ځان ورسوو. نبي زاده: زموږ ډلي ناروغانو ته په ۵ ساعتونو کي رسیږي، چي ساده سمپل یې واخلي.

ښاغلي نبي زاده زیاتوي، چي په ښار کي ګڼه ګوڼه او د قرنطین نه مراعتول به ددې ویروس په چټک خپرولو کي مرسته وکړي. نوموړي دا څرګندوني په داسي مهال کي کوي، چي په کابل کي د خلګو ګڼه ګوڼه بیا پر زیاتېدو ده او کاروبارونه بیرته پیل سوي او خلګ خپلي اړتیاوي پوره کوي.

دیادونې وړ ده چې ډېرو ملکونو دغه ناروغۍ لپاره د درمل جوړولو کوشش روان کړۍ. خو لا هم یی نتیجه نده ورکړې. په اسیا کې پاکستان او هندهم دغه ناروغۍ لپاره درمل جوړوي او دغه هېوادنه وایی چې که چېرې دغه درمل کامیاپ شو نو نورو هېوادونو ته به یی ولیګو تر څو دغې درمل نه ډیر انسانان ګټه واخلي او ډیر ناروغان د د یدې ناروغۍ نه جوړ شي.

 کرونا ویروس یو وبای ناروغي ده ټوله نړۍ ورسره مبارزه کوي او کوشش کوي چې ژر تر ژره د دغه ناروغۍ مخنیوۍ ال لارې ګوري ترڅود زیاتو انساني فاجعومخنیوۍ وشي په دې لړ کې ډاکټران او ساینس پوهان خک مبارزه او ټله نړۍ کې دوي ډېر تشویک کيږي.

 د صحت پوهنې یو ایراني څیړونکی ډاکټر رضا داوري اردکاني وایي پخوا یوه ناروغي چې ډېر خلک به یې مړه کول طاعون او وبا وې.

د دوهمې نړیوالې جګړې پروخت په (۱۳۲۱) کې (تیفوس) ناروغي په ډېرو هیوادونو کې سلګونه زره کسان مړه کړل، دې ناروغی هر وخت مصیبت له ځان سره درلود ، خواوس د هغه پرځای سارس، مرس او کرونا ویروسونه د بشریت د نابودولو په موخه د نړۍ په یوه کونج کې راوځي  او د خلکو ژوند اخلي.

 دغه ناروغي د ژوند په ټولو اړخونو بد اغېز کوي او یوازې په مرګ بسنه نه کوي بلکې ژوند رخصتوي ، هرچېرته چې لاړل هلته نه کارپاتي کیږي نه تفریح، نه تولید او راکړه ورکړه ، نه ورزش او فرهنګ او نه هم سینما، حتی ښوونځي او پوهنتونونه تړي او  حتی د فکرکول هم ځنډوي.

نوموړۍ ډاکټروایي  سیاستوال دې دا فکر نه کوي چې کرونا ویروس یوازې د پانګوالۍ ضد دی اوله سوسیالیزم سره غرض نه لري، بلکې دا ویروس د تکنالوژۍ ویروس دی، لکه د نوې تکنالوژۍ نړیوال استازي بیل ګیتزچې ویلي تکنالوژي یې هم مخه نه شي نیولای.

ظاهرن تکنالوژي له طبیعي مصیبتونو سره د هغو بلاوو په پرتله ښه مقابله کوي چې خپله تکنالوژی یې رامنځ ته کوي.

د تکنالوژۍ تمدن د طبیعت له غوسې دومره وېره نه لري لکه له خپل ورانکاره ځواک یې چې لري.

کروناویروس هم د تکنالوژۍ ویروس دی چې تکنالوژی یې پروړاندې پاتې راغلې او لاهم د دغه ویروس پروړاندې مقابله کې یوازې ډاکټران او روغتیا پالان پاتې دي او له دغه وژونکې بلاس سره لاس او ګریوان دي.

د دې ترڅنګ فردي اخلاق هم په دې برخه کې رول لري، نو ښه ده چې په پام کې یې ونیسو او یو د بل د درناوي په خاطر د خپل ځان او ټولنې د روغتیا فکر وکړو. د یادونې وړ دۍ چې ټوله نړۍ د کرونا ویروس له امله فلج شوې ده او نيمه نه زیاته نړۍ لاک ډاون شوې ده دغه کارونه ټولو هېوادونو د کرونا د مخنيوي لپاره ککړي دي.

لکه څنګه چې موږ او تاسو ته معلومه ده چې د کرړنا ناروغي ټوله دنیا نيولې ده او دا وبا په دنيا کې عام وګړي اندېښمن کړي دي د نورو هېوادونو په څېر افغانستان کې هم مخ په تېزېدو دۍ او د هرات ولایت په شمول نورو ولایتونو ته هم رسېدلۍ دۍ.

په راتلونکو اونیو کې ممکن په افغانستان کې د کرونا ناروغي له شته ۳۶ پېښو څخه نورې هم ډېرې زیاتې شي ځکه چې تر اوسه یې ځينې خلک هسې ټوکې ګڼي او د مخنیوي او وقایې لپاره یې هیڅ تدابیر نه دي نیولي او حتی په هغه چا چې دغو تدابیرو ته پام کوي دغه ناخبره خلک ورباندې ملنډې وهي.

 دا ټول کارونه له ناخبرۍ څخه کېږي خو دولت ته پکار دي چې د نویو روغتونونو په جوړولو سره د خلکو په سترګو کې خاورې وا نه چوي.‌ د نویو روغتونونو جوړول په اضطراري حالاتو کې معقوله لاره نه ده. دغه بودیجه باید د تعمیرونو د جوړولو پر ځای په طبي تجهیزاتو او هم د اختلاطي ناروغانو سره د مرستې لپاره په درملو او طبي الاتو باندې ولګوي. دا ځکه چې زموږ اقتصاد او امکانات د چين په شان نه دي چې په یوه اونۍ کې یو لوی روغتون جوړ کړای شو.‌ دلته د روغتونونو د جوړولو مسابقه باید پرېښودل شي، چې موږ یې په څو ورځو کې جوړولای شو؟ دلته د خپلو انجینیرانو د امتحانولو وخت نه دی بلکې باید د ناروغۍ د مخنیوي او هم د درملنې لپاره په شته امکاناتو باندې غور وشي او د روغتیا وزارت باید شته امکانات د خپل کاري پلان برخه وګرځوي.

په دې وخت کې باید د تاسیساتو په جوړولو باندې خپل وخت او بودیجه ضایع نه کړي بلکې د درملنې برخې ته باید جدي توجه وکړي. له ځان څخه باید دا وپوښتي چې شته روغتونونه د تنفسي اختلاطي ناروغانو د درملنې لپاره امکانات لري؟ حتی د مصنوعي اکسجن د ورکړې کافي ماشینونه په واک کې لري؟ ښکاره ده چې د دغو دوو پوښتنو ځواب هم (نه) دی نو بیا ولې ځان یا عام خلک په دغو نویو روغتونونو جوړولو باندې وغولول شي.

دا چې د کرونا ناروغۍ د مخنیوي او وقایې لپاره باید لویې غونډې جوړې نه شي او د همدې لپاره باید لوی د کنفرانسونو تالارونه او هم د ودونو تالارونه وتړل شي ترڅو د ناروغۍ مخنیوی په ښه توګه شوی وي.

 دا چې دغه لوی تالارونه تړل کېږي نو ښه به دا وي چې حکومت له دغو تالارونو څخه سمه او پر وخت ګټه واخلي. حکومت کولی شي له همدې تالارونو څخه د موقتي روغتونونو په حیث ګټه واخلي او د همدې موقتي ګټې اخیستنې لپاره سر له اوسه په خپله بودیجه او هم په نورو قانوني مراحلو باندې یې کار پیل کړي. که خدای مکړه په کابل یا بل کوم لوی ښار کې دغه ناروغي تیت شي نو بیا به هغه بودیجه چې د نویو روغتونونو پر جوړولو باندې مصرف شوې وي او یا مصرفېږي د کرونا د وبا مخه به څنګه ونیسي؟ په هرات کې به دغه نوی سل بستریز روغتون د ناروغانو څه علاج وکړای شي؟ ایټالیا له خپلو ټولو امکاناتو سره په سرو سترګو ژاړي او نړیوالو ته یې د مرستې لاس ور اوږد کړی نو څه فکر کوئ چې بیا به د افغانستان څه حال وي چې دغه وبا ګډه شي؟