اړوند خبرونه:
کامیاب شخصیتونه دا ۶خبرې نه کوي
د مډیسن نیټ د راپور له مخې، څېړونکو ویلي چې هغه زاړه کسان چې د اوږد وخت په مخه بېخوبۍ (insomnia) لري، ښایي د عمر په تېرېدو د حافظې او فکري مهارتونو د ژر کمېدو له خطر سره مخامخ شي.
دا څېړنه ښيي چې د اوږدمهالې بېخوبۍ لرونکي د هغو خلکو پرتله چې ښه خوب لري، ۴۰ سلنه زیات له دې خطر سره مخامخ دي چې د حافظې ستونزې یا د فکري وړتیاوو کمښت تجربه کړي.
څېړونکو ویلي چې دا حالت د مغز د ۳.۵ کلونو زیات زړېدو معادل اغېز لري.
د مینېسوټا ایالت په «مایو کلینیک» (Mayo Clinic) کې د خوب د طب متخصص ډاکټر دیهګو کاروالیو ویلي:
«بېخوبي یوازې پر دې اغېز نه کوي چې سبا څنګه احساس لرئ، بلکې کېدای شي په اوږد مهال کې د مغز پر روغتیا هم اغېزه وکړي.»
هغه زیاته کړه:
«موږ ولیدل چې د بېخوبۍ لرونکو کسانو فکري مهارتونه ژر زوال مومي او په مغز کې بدلونونه رامنځته کېږي، چې ښايي بېخوبي د فکري ستونزو د راتلونکو نښو له ډلې یا حتی یو لامل وي.»
په دې څېړنه کې، څېړونکو ۲۷۵۰ زاړه کسان چې منځنی عمر یې شاوخوا ۷۰ کاله و، د پنځو کلونو لپاره وڅارل. ټول ګډونوال د مطالعې په پیل کې د مغز له پلوه سالم وو.
شاوخوا ۱۶ سلنه ګډونوال له اوږدمهاله بېخوبۍ کړیږي — چې تعریف یې دا دی: د درې میاشتو یا زیات وخت لپاره په اوونۍ کې لږ تر لږه درې ورځې د خوب د نهراتلو ستونزه.
ګډونوالو هر کال د حافظې او فکر ازموینې ورکولې، او ځینو یې د مغز سکنونه هم کول، څو د مغز د زړېدو نښې، د دماغي نسج زیان، او د «امیلوئید بتا» زهري پلاکونه وڅېړل شي.
پایلې ښيي چې ۱۴ سلنه د بېخوبۍ لرونکي کسان د ۱۰ سلنه بېخوبۍ نه لرونکو کسانو پرتله د فکري ګډوډۍ یا ډیمېنشیا (د عقل زوال) ښکار شول.
په عمومي ډول، د بېخوبۍ لرونکي کسان ۴۰ سلنه زیات د ډیمېنشیا له خطر سره مخامخ وو.
څېړونکو وویل چې د بد خوب اغېزې د مطالعې له پیل څخه څرګندې وې.
هغه کسان چې ویلي یې وو، د معمول پرتله لږ ویده کېږي، د فکري ازموینو ټیټې نومرې یې اخیستې وې او د مغز د نسج زیان او د امیلوئید پلاکونه یې زیات لرل.
په واقعیت کې، څېړونکو ویلي چې پر امیلوئید پلاکونو د بد خوب اغېز — چې د الزایمر ناروغۍ له مهمو نښو څخه دي — له هغو جنیټیکي خطرونو سره برابر دي چې په الزایمر ناروغانو کې لیدل کېږي.
پایلې همداراز وښودله چې هغه بېخوبۍ لرونکي کسان چې APOE4 جین (چې د الزایمر له زیات خطر سره تړاو لري) لري، د حافظې او فکر د مهارتونو په برخه کې د پام وړ زوال تجربه کړی.
ډاکټر کاروالیو وایي:
«زموږ پایلې ښيي چې بېخوبي ښایي د مغز پر بېلابېلو برخو اغېز ولري — نه یوازې د امیلوئید پلاکونو له لارې، بلکې د هغو وړو رګونو له لارې هم چې مغز ته وینه رسوي.»
هغه زیاتوي:
«دا موضوع دا خبره لا نوره پیاوړې کوي چې د اوږدمهاله بېخوبۍ درملنه باید جدي ونیول شي — نه یوازې د خوب د ښه کېدو لپاره، بلکې د عمر په زیاتېدو سره د مغز د روغتیا د ساتنې لپاره هم. خوب یوازې د استراحت خبره نه ده، بلکې د مغز د انعطافمنلو او روغتیا برخه ده.»
خو څېړونکو ټینګار کړی چې دا مطالعه د بېخوبۍ او د مغز د زوال ترمنځ مستقیم علت-معلول اړیکه نه ده ثابته کړې، بلکې یوازې یوه اړیکه یې ښودلې ده.
