اسلامي امارت وايي ډېر ژر به د هېواد په مهمو مسایلو د رای ورکولو په موخه لویه غونډه جوړه شي. د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد زیاته کړې چې د غونډې نوم یې نه دی اخیستی او نور جزیات یې نه دي ورکړي. د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي: «که داسې قضیه شامله وي، بده نه ده او ښه خبره ده، خو تر اوسه یې نوم نه دی اخېستی، یوه افغاني جرګه به جوړه شي او پر مسایلو به بحث وکړي».
تر دې مخکې پخواني افغان ولسمشر حامد کرزي، د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړي استازي توماس ویست، اروپايي ټولنې او یو شمېر نورو هېوادونو له افغانانو وغوښتل چې د افغانستان پر روان وضعیت خبرې وکړي. په همدې حال کې حامد کرزي په وار وار د لویې جرګې د رابللو غوښتنه کړې او ویلي یې دي چې د افغانستان راتلونکې باید د افغانانو په لویه جرګه کې وټاکل شي.
د سیاسي چارو کارپوه شهزاده مسعود وايي: «دا د ټولو افغانانو غوښتنه ده چې په اوس وخت کې د لویې واقعي ملي جرګې جوړېدل د وخت ضرورت دی، پهدې کې به د خلکو اراده تمثیل شي او له بلې خوا نه به د افغانانو یووالی، اتفاق او اتحاد هم په کور دننه او هم نړیوالو ته ښه تمثیل شي.»
د سیاسی چارو کارپوه سید جاوید حسینی وایی: د اسلامی امارت د ملی او بین المللی مشروعیت ترلاسه کول د ملی او بین المللی ټولنی ګډو غوښتنو ته د امارت مثبت ځواب ته اړتیا لری، یعنی د ټول شموله حکومت جوړول، د انجونو خلاصول. “ښوونځي او د بشري حقونو او د ښځو مسلې.”
نور یی ولوله | پاکستان: د افغانستان صادرات به د بانک له جواز پرته تولید نه شي
خو د افغانستان په اوسنیو حالاتو کې د نیمې لویې جرګې رابلل تر کومه حده د هېواد د ننګونو په له منځه وړلو کې ګټور تمامېدای شي؟
د نړیوالو اړیکو کارپوه جاوېد جاوید په دې اړه وویل:«هرڅوک دا نه مني چې د حکومت له خوا رابلل شوې لویه جرګه د افغانستان د ستونزو د حل لاره ده، خو په اوسني وضعیت کې د طالبانو له خوا د لویې جرګې رابلل ښه خبره ده، خو کافي نه ده.» .
تر اوسه د غونډې د نوم او نېټې په اړه څه نه دي ویل شوي. تر دې مخکې د افغانستان لپاره د ایران ځانګړي استازي ویلي وو چې اسلامي امارت هڅه کوي چې د داخلي مشروعیت د ترلاسه کولو لپاره ژر تر ژره لویه جرګه راوبلي. هغه وویل چې په کابل کې د طالبانو او مخالفینو ترمنځ خبرې پیل شوي او طالبان له خپلو مخالفو مشرانو سره په تماس کې دي.
