ترکیې له اسرایل سره د سوداګري اړیکو د پرې کولو ترڅنګ خپل هوايي حریم اسراییلي الوتکو ته منع کړ
د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر وايي چې دغه هېواد د غزې د جګړې پر وړاندې د اعتراض په توګه اسراییلي الوتکو ته د خپل هیواد هوايي حریم بند کړی دی.
هاکان فیدان د جمعې په ورځ د وږي په اوومه نېټه د ترکیې په ځانګړې پارلماني غونډه کې وویل:
«موږ خپلې سوداګریزې اړیکې له اسراییل سره په بشپړ ډول پرې کړې دي. موږ اجازه نه ورکوو چې د ترکیې بېړۍ د اسراییل بندرونو ته ولاړې شي او همداراز اسراییلي الوتکو ته هم اجازه نه ورکوو چې زموږ هوايي حریم ته داخلې شي.»
اسراییل لا تر اوسه دې پرېکړې ته غبرګون نه دی ښودلی.
ترکیې د تېر کال په مې میاشت کې له اسراییل سره مستقیمې سوداګریزې اړیکې پرې کړې وې او د دایمي اوربند او غزې ته د بیړنیو بشري مرستو د داخلېدو غوښتنه یې کړې وه. په ۲۰۲۳ کال کې د دواړو هېوادونو د سوداګرۍ حجم ۷ میلیاردو ډالرو ته رسېدلی و.
د ترکیې رسنیو تېره اوونۍ راپور ورکړی و چې له اسراییل سره یې د سمندر له لارې تګ راتګ منع کړی، که څه هم کومه رسمي اعلامیه نه وه خپره شوې. د راپورونو له مخې، اسراییلي بېړیو ته د ترکیې په بندرونو کې د ځاي پرځای کېدو اجازه نه ده ورکړل شوې او همدارنګه د ترکیې تر بیرغ لاندې بېړیو ته د اسراییل بندرونو ته د داخلېدو اجازه نه ده ورکړل شوې.
هاکان فیدان په خپله وینا کې همداراز اسراییل په غزه کې د «جنایتونو» په ترسره کولو تورن کړ او هغه یې د «بشریت د تاریخ یو له تیارو فصلونو» څخه وباله.
هغه وویل: «اسراییل په تېرو دوو کلونو کې په غزه کې نسلوژنه کړې او بنسټیز انساني ارزښتونه یې له پامه غورځولي دي.» انقره د اسراییل د بریدونو جدي منتقده ده. د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان، په ځلونو د اسراییل کړنې «نسلوژنه» بللې او د اسراییل صدراعظم بنیامین نتانیاهو یې له هټلر سره پرتله کړی دی.
د انقرې چارواکو همدار ډول د تېر کال د مني په موسم کې د اسراییل د ولسمشر اسحاق هرتزوګ الوتکې ته اجازه ورنه کړه چې د ترکیې هوايي حریم وکاروي څو د ملګرو ملتونو د اقلیم بدلون کنفرانس (COP29) لپاره آذربایجان ته لاړه شي.
وروسته اردوغان تایید کړه چې د غزې له جګړې سره د ترکیې د مخالفت له امله د اسراییل د ولسمشر د سپرلۍ الوتکه د ترکیې د هوايي حریم له لارې له تېرېدو څخه منع شوې وه.
هغه د دې موضوع په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې وویل: «موږ د ترکیې په توګه باید په ځینو موضوعاتو کې دریځ غوره کړو.»
له بلې خوا، بنیامین نتانیاهو د وږي په څلورمه په یوه مرکه کې وویل چې د عثماني امپراتورۍ پر مهال د ارمنیانو، آشوریانو او یونانیانو «نسلوژنه» په رسمیت پېژني.
هغه چې له امریکایي سوداګر، لیکوال او پادکاسټر پاتریک بېټ دیوېډ سره مرکه کوله، کله چې ورڅخه پوښتنه وشوه چې ولې تر اوسه د اسراییل هېڅ صدراعظم دغه نسلوژنه په رسمیت نه ده پېژندلې، په حیرانوونکې توګه یې ځواب ورکړ: «ما همدا اوس دا کار وکړ.»
ترکیې یوه ورځ وروسته د نتانیاهو دغه څرګندونې وغندلې.
